- 021-91034194
- Info@pishco.ir
- Tehran, Sa'adat Abad
ارزیابی چرخه حیات (LCA) یک ابزار تحلیلی است که برای بررسی تأثیرات زیست محیطی محصولات در طول تمامی مراحل چرخه حیات آن‌ها به کار می‌رود. این مراحل شامل استخراج منابع تا تولید مواد، تولید نهایی محصول، استفاده و مدیریت پس از دفع شامل بازیافت، استفاده مجدد و دفع نهایی هستند.
تاریخ ابتدایی ارزیابی محیط زیستی محصولات به اوایل دهه 1960 و اوایل دهه 1970 میلادی بازمی‌گردد. این روش ابتدا با استفاده از نگاه چرخه حیات به یک سیستم تولید در ایالات متحده آغاز شد. مثال‌های اولیه این ارزیابی شامل بررسی تأثیرات محیط زیستی انواع مختلف ظروف نوشیدنی، مانند ظروف آب‌جو و شیر، بود.
در دهه 1980، توجه به استفاده بهینه از منابع و جلوگیری از آلودگی محیط زیست در اروپا به ویژه در زمینه بسته‌بندی محصولات، موجب توسعه و بهبود ابزار LCA به عنوان یک استاندارد محیط زیستی در کشورهای اروپایی شد. این ابزار از طریق مطالعات بر روی مصرف منابع و انتشارات مواد به محیط زیست، به طور قابل ملاحظه‌ای تغییرات اساسی را برای سیستم‌های مختلف ظروف نوشیدنی ایجاد کرد.
هدف اصلی از اجرای برنامه HSE، بهبود سلامت و ایمنی کارکنان است و همچنین کاهش حوادث کاری و بیماری‌های شغلی را در پی دارد. این برنامه شامل اقداماتی مانند تحلیل و مدیریت خطرات، ارزیابی سلامت و ایمنی کارکنان، آموزش‌های ایمنی و بهداشتی، استفاده از تجهیزات ایمنی، و اقدامات اضطراری است.
برنامه HSE برای همه سازمان‌ها الزامی است و نقش مهمی در بهبود عملکرد و کیفیت کار دارد. اجرای موفق این برنامه نیازمند تیم متخصصی HSE است که با تمام جنبه‌های بهداشت حرفه‌ای، ایمنی و محیط زیست آشنا باشند و بتوانند بهبودهای لازم را در مدیریت ایمنی و بهداشتی اعمال کنند.
به طور کلی، برنامه HSE با اجرای دقیق و منظم خود، می‌تواند به کاهش هزینه‌های درمانی، حوادث کاری و تعطیلی‌های کاری کمک کرده و بهره وری و کیفیت کار را افزایش دهد.
تاریخ ابتدایی ایده‌آل ارزیابی چرخه حیات یا LCA به دهه ۱۹۶۰ میلادی بازمی‌گردد، زمانی که مسائل زیست محیطی به یک ارتفاع فزاینده جلب توجه دولت‌ها و مردم پیچید. شکل گیری این ابزار تحلیلی به عنوان پاسخی بر سراغ زیست محیطی چون باران اسیدی و دود، ناشی از رشد جمعیت جهانی و صنعت‌پذیری سریع دوران را به حساب می‌آورد.
نگرانی‌ها نسبت به کمبود منابع و انرژی، علاقه به یافتن راه‌حل‌هایی برای محاسبه یکپارچه مصرف انرژی را افزایش داد. یکی از اولین مطالعات در این زمینه توسط گروهی از پژوهشگران در شرکت کوکاکولا آمریکا آغاز شد تا از طریق مقایسه انواع ظروف نوشابه، به یافتن ظرفی که کمترین تأثیر زیست محیطی را داراست و کمترین نیاز منابع طبیعی را دارد، بپردازند. این مطالعه مواد اولیه، سوخت‌های مورد استفاده و بار زیست محیطی از فرآیندهای تولید را برای هر نوع ظرف محاسبه نمود.
این مطالعه، مبنایی برای انتقال ظروف نوشیدنی شرکت از شیشه‌ای به پلاستیکی شد، هرچند این فرآیند محاسبه مصرف منابع و تأثیرات زیست محیطی را از نظریه LCA بی‌نام نبود. در آن زمان، به طور اصلی به عنوان تحلیل پروفایل منابع و محیط زیست شناخته می‌شد.
در دهه ۷۰ میلادی، مطالعات زیست محیطی مبتنی بر انرژی برای بخش‌های خاص صنعتی آغاز شد. در اواخر دهه ۸۰ میلادی، انجام مطالعات متعدد با بهره‌گیری از LCA، به ویژه توسط شرکت‌های خصوصی در کشورهایی همچون سوئد، سوئیس و آمریکا، مشاهده شد. با این حال، این مطالعات با استفاده از روش‌های متفاوت و بدون یک چارچوب نظری مشترک انجام شدند، که در نتیجه‌گیری‌های مختلفی منجر به برخی اختلافات گاهی قابل توجه شد.
دهه ۱۹۹۰ تا ۲۰۰۰ را می‌توان دوره استاندارد سازی LCA نامید، که با رشد علمی قابل توجه و فعالیت‌های هماهنگ جهانی به همراه کارگاه‌ها و انجمن‌های سازمان‌یافته، منجر به انتشار راهنماها و دفاترچه‌های LCA شد. اولین کنفرانس علمی LCA توسط انجمن SETAC در سال ۱۹۹۱ برگزار شد و در سال ۱۹۹۳، استانداردها و چارچوب‌های مدیریت، ارزیابی، و استفاده از نتایج LCA توسط UNEP منتشر شدند. همچنین، در سال ۱۹۹۴، ISO با توسعه استانداردهای بین‌المللی برای LCA، به استانداردهایی چون ISO 14040 و ISO 14044 رسید.
در دهه اول قرن بیست و یکم، توجه به LCA به شدت افزایش یافت و در سال ۲۰۰۲، برنامه مشارکت چرخه حیات بین‌المللی توسط UNEP و SETAC به عنوان نوآوری چرخه حیات آغاز شد، با هدف بهبود ابزارهای حمایت کننده و اجرایی شدن تفکر چرخه حیات.
LCA یک تکنیک جهت ارزیابی تمام ورودی‌ها و خروجی‌های یک محصول، فرآیند یا خدمات است که شامل داده‌ها و استانداردهای مربوط به فهرست موجودی چرخه حیات، ارزیابی زائدات، اثرات بر بهداشت انسان و اثرات اکولوژیکی (ارزیابی اثر) و تفسیر نتایج ارزیابی (تفسیر چرخه حیات) در طول کل چرخه حیات مورد مطالعه قرار می‌گیرد.
دو سازمان بین‌المللی ISO (International Standards Organization) و SETAC (Society of Environmental Toxicology and Chemistry) ارزیابی چرخه حیات را به عنوان یک ابزار مدیریت زیست محیطی توسعه داده‌اند. استانداردهای ایزو ۱۴۰۴۰ و ایزو ۱۴۰۴۴، LCA را در چهار مرحله زیر انجام می‌دهند:
1. تعیین هدف و دامنه کاربرد (Goal and scope definition)
2. تجزیه و تحلیل سیاهه (Inventory analysis)
3. ارزیابی پیامد (Impact assessment)
4. تفسیر (Interpretation)
این فرآیندها به منظور بهبود تصمیم‌گیری‌های مبتنی بر شواهد علمی و کاهش تأثیرات زیست محیطی، در سراسر صنایع و خدمات، بکار می‌رود و در تدوین استراتژی‌ها و سیاست‌های مدیریت زیست محیطی تأثیر چشمگیری دارد.
در مرحله تعیین هدف و دامنه کاربرد، درباره چرایی (هدف) و چگونگی (دامنه کاربرد) یک مطالعه ارزیابی چرخه حیات بحث می‌شود. هدف و دامنه ارزیابی یک چرخه حیات باید به وضوح مشخص شده و با کاربرد مورد نظر مطابقت داشته باشد. به دلیل خصوصیات قابل تکرار ارزیابی چرخه حیات، ممکن است دامنه کاربرد در حین مطالعه تصحیح شود. تعریف هدف و دامنه کاربرد یک پروژه ارزیابی چرخه حیات زمان و منابع مورد نیاز را مشخص می‌کند. تعریف هدف و دامنه کاربرد باعث جلوگیری از انحراف و منجر به به‌دست آوردن نتایج معنی‌دارتر می‌شود. هر تصمیمی که در این مرحله گرفته می‌شود، تأثیر گذار بر روی اجرای مطالعه و همچنین ارتباط نتایج نهایی با موضوعات مرتبط است.
هدف مطالعه به صورت دقیق و با استفاده از پرسش‌های مشخص، مخاطب مورد نظر و کاربرد مورد نظر تعریف می‌شود. مطابق با استانداردهای ایزو ۱۴۰۴۰ و ۱۴۰۴۴، در تعریف هدف LCA، موارد زیر باید به طور واضح بیان شوند:
1. کاربرد مورد نظر
2. دلایل انجام مطالعه
3. مخاطبین مورد نظر، به عبارت دیگر افراد یا سازمان‌هایی که نتایج مطالعه برای آن‌ها مفید است.
4. نتایجی که قرار است در بیان نتایج به عموم ارائه شود.
دامنه ارزیابی چرخه حیات، با توجه به پوشش زمانی، فنی و جغرافیایی، و سطح پیچیدگی مطالعه، در ارتباط با هدف مطالعه تعریف و مشخص می‌شود.
سیاهه چرخه حیات یا همان فهرست ورودی‌ها و خروجی‌های چرخه حیات که به آن اصطلاحا Life Cycle Inventory یا LCI گفته می‌شود، شامل جمع‌آوری داده‌ها و انجام محاسبات به منظور کمّی‌سازی ورودی‌ها و خروجی‌های چرخه حیات محصول است. این فرایند به عنوان قلب روش ارزیابی چرخه حیات محسوب می‌شود. جمع‌آوری دقیق و کامل داده‌ها در این مرحله از ارزیابی چرخه حیات بسیار حیاتی است، زیرا نقص یا کمبود داده‌ها می‌تواند بزرگ‌ترین چالش در این فاز از LCA باشد.
در سیاهه چرخه حیات، داده‌های کمّی و کیفی برای هر فرآیندی که در محدوده سیستم وارد می‌شود، جمع‌آوری می‌شوند. این داده‌ها ممکن است اندازه‌گیری شده یا محاسبه شده باشند تا ورودی‌ها و خروجی‌های یک واحد فرآیند را کمّی کنند. در صورتی که داده‌ها از منابع عمومی جمع‌آوری شوند، مرجع آن‌ها باید مشخص شود. برای داده‌هایی که برای نتیجه‌گیری مطالعه اهمیت دارند، جزئیاتی درباره فرآیند جمع‌آوری آن‌ها، زمانی که داده‌ها جمع‌آوری می‌شوند و اطلاعات بیشتر درباره شاخص‌های کیفی داده‌ها باید مورد توجه قرار گیرد.
ارزیابی پیامد چرخه حیات یا به عبارت LCIA که از آن به عنوان Life Cycle Impact Assessment نیز یاد می‌شود، بخشی اساسی از فرآیند ارزیابی چرخه حیات است که هدف آن ارزیابی و اندازه‌گیری بزرگی و اهمیت پیامدهای بالقوه زیست محیطی یک سیستم به دلیل چرخه حیات آن محصول یا فرآیند است. این مرحله از ارزیابی چرخه حیات با استفاده از داده‌های جمع‌آوری شده در بخش سیاهه چرخه حیات آغاز می‌شود و به همین دلیل کیفیت دقیق و کامل داده‌های جمع‌آوری شده در این مرحله بسیار حیاتی است.
در ارزیابی پیامد چرخه حیات، تلاش می‌شود تا ارتباطاتی بین محصول یا فرآیند مورد بررسی و پیامدهای زیست محیطی بالقوه آن برقرار شود. به عنوان مثال، می‌پرسیم که پیامدهای رهایش ۹۰۰۰ تن کربن دی‌اکسید یا ۵۰۰۰ تن متان به جو چیست؟ کدام یک از این پیامدها بر جهان بدتر تأثیر می‌گذارد؟ چگونه این پیامدها می‌توانند بر دود و گرمایش جهانی تأثیر بگذارند؟
در واقع، هدف اصلی ارزیابی پیامد چرخه حیات، تبدیل نتایج کمّی بخش سیاهه به نتایج کیفی و قابل فهم است تا با استفاده از آن بتوان به درستی اثرات زیست محیطی سیستم مورد مطالعه را درک کرد و تحلیل نمود.
این بخش از مطالعه ارزیابی چرخه حیات، جایی است که نتایج به دست آمده از تحلیل سیاهه، ارزیابی پیامد یا هر دو به همراه تعریف شده هدف و دامنه کاربرد، تفسیر می‌شود و گزینه‌هایی برای کاهش پیامدها و ارائه توصیه‌ها ارائه می‌شود. استاندارد ایزو این بخش را به شرح زیر توصیف می‌کند: بخشی از فرآیند ارزیابی چرخه حیات است که در آن یافته‌های به دست آمده از تحلیل سیاهه، ارزیابی پیامد یا هر دو، نسبت به هدف و دامنه کاربرد تعریف شده ارزیابی می‌شود تا به نتایج و توصیه‌هایی برسیم. در این بخش می‌توان به موارد زیر پرداخت:
– شناسایی مسائل کلیدی
– ارائه یک ارزیابی جامع که شامل بررسی کامل بودن، حساسیت و سازگاری باشد
– ارائه نتایج، محدودیت‌ها و توصیه‌ها
متن استاندارد ایزو در اینجا به صورت مختصر و جزئیات فنی برای مسیر و تکنیک‌های مورد استفاده مشخص نشده است. شکل زیر نمایش می‌دهد که چگونه مرحله تفسیر با سایر مراحل ارزیابی چرخه حیات در فرآیند LCA ارتباط دارد.
بسته به هدف و دامنه کاربرد مطالعه، LCA به چهار دسته تقسیم می‌شود که به شرح زیر هستند: “گهواره تا گور” یا به اصطلاح Cradle to grave، “گهواره تا دروازه” یا Cradle to gate، “دروازه تا دروازه” یا Gate to gate، و “گهواره تا گهواره” یا Cradle to cradle. این ارزیابی‌ها از یکدیگر در انتخاب مرز سیستم مختلفی استفاده می‌کنند. “گهواره تا گور” به این معناست که تمام گام‌های مهم در چرخه حیات یک محصول در تحلیل گنجانده می‌شود؛ از استخراج مواد خام از محیط (خاک، آب، هوا)، تولید مواد و محصولات نهایی، استفاده و دور ریزی پسماند آن‌ها. تمام حمل‌ونقل‌های بین این گام‌ها نیز مورد بررسی قرار می‌گیرد.
تفاوت رویکرد “گهواره تا دروازه” با “گهواره تا گور” در این است که ارزیابی چرخه حیات “گهواره تا دروازه” فقط شامل مراحل استخراج مواد خام تا تولید محصول در دروازه کارخانه است، و بخش استفاده و دور ریزی پسماند در آن در نظر گرفته نمی شود.
تأکید بر داده‌ها در ارزیابی چرخه حیات باعث شده است تا نرم‌افزارهای (LCA) شکل گیرد. فرآیندهای محیط زیستی عموماً پیچیده و با هم ارتباط دارند، که مدل‌سازی LCA را دشوار می‌کند. علاوه بر این، ارزیابی چرخه حیات (LCA) به طور قابل توجهی به داده‌ها وابسته است. بنابراین، نرم‌افزارها و ابزارهای کامپیوتری به کاربران کمک می‌کنند تا این حجم بزرگ اطلاعات را مدیریت و ویرایش کنند. نرم‌افزارهای LCA همچنین زنجیره‌های فرآیند را نمایش می‌دهند و نتایج را تجزیه و تحلیل می‌کنند. در هر زمان که نیاز به انجام ارزیابی چرخه حیات باشد، می‌توان از این نرم‌افزارها استفاده کرد.
در حال حاضر، تعداد زیادی نرم‌افزار برای ارزیابی چرخه حیات طراحی و عرضه شده است. بیشتر این نرم‌افزارها نسخه‌های تجاری هستند، از جمله نرم‌افزارهای معروف مانند SimaPro، Gabi، Umberto، Quantis Suite، EarthSmart، Sustainable Minds و Enviance System. با این حال، نرم‌افزار OpenLCA یکی از بهترین نرم‌افزارهای رایگان برای ارزیابی چرخه حیات است که در مقابل نرم‌افزارهای دیگر رایگان عرضه شده است. استفاده از نرم‌افزار برای انجام ارزیابی چرخه حیات الزامی نیست، اما به طور قابل توجهی در فرآیند محاسبات و ارائه بهتر نتایج کمک می‌کند.
LCA می‌تواند به تصمیم‌گیران در انتخاب محصول یا فرآیند با کمترین اثرات زیست محیطی کمک کند. این اطلاعات می‌تواند به همراه سایر فاکتورها نظیر هزینه و عملکرد برای انتخاب محصول یا فرآیند استفاده شود. داده‌های LCA انتقال اثرات زیست محیطی را از یک محیط به محیط دیگر و از یک مرحله چرخه حیات به مرحله دیگر مشخص می‌کنند. LCA به جلوگیری از انتقال مشکلات زیست محیطی از مرحله‌ای به مرحله دیگر کمک می‌کند. این قابلیت پیگیری انتقال اثرات زیست محیطی می‌تواند به تصمیم‌گیران و مدیران در شناخت ویژگی‌های زیست محیطی گزینه‌های محصول یا فرآیند کمک کند. با انجام LCA، تحلیل‌گران می‌توانند:
– نتایج زیست محیطی همراه با محصول را به صورت سیستماتیک توسعه دهند.
– اثرات زیست محیطی همراه با یک یا چند محصول یا فرآیند را بررسی کنند.
– دریافت پذیرش افراد ذینفع (جامعه و غیره) برای یک برنامه طرح‌ریزی شده را تسهیل کنند.
– انتشار به هوا، آب و زمین را در هر مرحله از چرخه حیات کمی کنند.
– جابجایی اثرات زیست محیطی در مراحل چرخه حیات و محیط زیست پذیرنده را شناسایی کنند.
– اثرات انسانی و اکولوژیکی مصرف مواد و انتشار به محیط زیست را در جوامع محلی، منطقه‌ای و جهانی ارزیابی کنند.
– اثرات انسانی و اکولوژیکی بین دو یا چند محصول یا فرآیند را شناسایی و مقایسه کنند.
این تحلیل‌ها می‌توانند اثLCP فرایندی به عنوان طرح ریزی چرخه عمر برای برآورد هزینه مدیریت یک کلاس دارایی یا زیر گروه دارایی در طول عمر خود با در نظر گرفتن حداقل هزینه در حالی که حفظ یا بهبود شرایط. است.رات محیط زیستی مرتبط با یک یا چند محصول را به دقت شناسایی کرده و به تصمیم‌گیری‌های بهتر و پایدارتر کمک کنند.
مواردی که ممکن است در یک HSE Plan بررسی شوند، عبارتند از:
۱- توصیف فعالیت‌های کلیدی
۲- شناسایی خطرات و ریسک‌ها
۳- استراتژی‌ها و راهکارهای ایمنی
۴- برنامه‌های آموزشی
۵- روش‌های نظارت و ارزیابی
۶- طرح برخورد با حوادث و اضطراری
۷- نحوه گزارش‌دهی و بهبود مداوم
این موارد اساسی در تدوین و اجرای هر HSE Plan به منظور بهبود مستمر فرایندها و ایجاد یک محیط کار ایمن و سالم بررسی و تعیین می‌شوند.
مهمترین اهمیت طرح ریزی چرخه عمر (Life Cycle Planning) سرمایه گذاری‌های کوچک و کوچک در نگهداری موجب صرفه‌جویی در پول در بلند مدت می‌شود. LCP دارای تأثیرات بلندمدت مالی در یک پروژه است.
ارتباط با دفتر مرکزی:
تهران – سعادت آباد – میدان کاج-کوچه دوازدهم (علی اکبر)-پلاک 5
دفتر 2(علامه جنوبی)ِ :
تهران-سعادت آباد – خیابان علامه جنوبی- کوچه38 غربی-پلاک 1
سایت های مرتبط
دسترسی سریع
تمامی حقوق مادی و معنوی محتوا برای پترو ایمن شریف(پیشکو)محفوظ است.©
لطفا فرم زیر را به دقت پر کنید تا مشاورین ما در اسرع وقت با شما تماس حاصل فرمایند.
